در جنوبی‌ترین نقطه‌ی سیاره‌ی مریخ، منطقه‌ای به نام «تارسیس» وجود دارد که سه آتشفشان بزرگ مریخ نیز در این ناحیه هستند. یکی از این آتشفشان‌های بزرگ، آرسیا مونز (کوه آرسیا) است که ده‌ها میلیون سال پیش خاموش شده است. تا به امروز، سرگذشت این کوه آتشفشانی در هاله‌ای از ابهام قرار داشت؛ اما به لطف یک مدل کامپیوتری جدید، دانشمندان بالاخره به تاریخ دقیق توقف فوران گدازه از آرسیا مونز پی بردند.

با توجه به این مدل کامپیوتری جدید، فعالیت آتشفشانی در آرسیا مونز حدود ۵۰ میلیون سال پیش متوقف شده است و درست در همان زمان، سیاره‌ی زمین رویداد انقراض کرتاسه-پالئوژن را تجربه کرد و در جریان این انقراض بزرگ، متأسفانه سیاره‌ی آبی سه‌چهارم حیوانات و گیاهان خود را از دست داد و در همین دوران، دایناسورهایی که زمانی فرمانروای زمین بودند، برای همیشه منقرض شدند. روز دوشنبه‌ی هفته گذشته، دکترجیکوب ریچاردسون، پژوهشگر ارشد ناسا در مرکز پروازهای فضایی گودارد، در جریان چهل‌ و‌ هشتمین نشست علوم سیاره‌ای و اقماری که در وودلند تگزاس برگزار شد، نتایج یافته‌های خود را برای دانشمندان حاضر در این نشست تشریح کرد. وی در این خصوص گفت:

ما تخمین زده‌ایم که اوج فعالیت آتشفشانی آرسیا مونز، چیزی در حدود ۱۵۰ میلیون سال پیش بوده است؛ یعنی در همان زمانی که سیاره‌ی زمین در اواخر دوره‌ی ژوراسیک قرار داشت. لحظه‌ی خاموشی این آتشفشان نیز تقریباً با انقراض دایناسورها روی زمین هم‌زمان بوده است. بر اساس برآوردهایی که داشتیم، می‌توانیم بگوییم که یک تا دو خروجی آتشفشانی در این کوه، تا ۵۰ میلیون سال پیش فعالیت داشته‌اند و این از نظر زمین‌شناسی، زمان زیادی نیست.

ریچاردسون به همراه چند تن از افراد گروه خود، موفق شده‌اند ۲۹ خروجی آتشفشانی را روی آرسیا مونز شناسایی کنند. این خروجی‌ها همگی در دهانه‌ی کوه قرار گرفته‌اند. دهانه‌های آتشفشانی هنگامی شکل می‌گیرند که در اثر تجمع گدازه در قسمت بالایی، به علت وزن خود فرو می‌ریزند. دهانه‌ی آرسیا مونز به حدی بزرگ است که می‌تواند تمام آب دریاچه‌ی هِرن را در خود جای دهد؛ دانشمندان عرض این دهانه را ۱۱۰ کیلومتر تخمین زده‌اند.

دانشمندان برای تخمین زمان آخرین فعالیت آتشفشانی آرسیا مونز، از تصاویری با رزولوشن بالا که توسط دوربین مدارگرد شناسایی مریخ ناسا تهیه شده‌اند، استفاده کردند تا از گدازه‌ای که پیش‌تر از این ۲۹ خروجی به بیرون راه یافته است، نقشه‌برداری کنند. تعدادی از دهانه‌های اطراف این آتشفشان به دانشمندان کمک کردند تا به زمان فوران این گدازه‌ها پی ببرند. با ترکیب داده‌های به‌دست‌آمده، پژوهشگران تخمین زدند که آخرین فوران آتشفشانی در این کوه، چیزی در حدود ۱۰ تا ۹۰ میلیون سال پیش اتفاق افتاده است و قدیمی‌ترین گدازه‌ها نیز ۲۰۰ میلیون سال پیش فوران کرده‌اند.

جیکوب ریچاردسون بر این باور است که آرسیا مونز در زمان اوج فعالیت خود، هر ۱ تا ۳ میلیون سال یک فوران بزرگ داشته و این در حالی است که کوه‌های آتشفشانی زمین هر ۱۰ هزار سال یک‌بار، فعالیت‌های بزرگ را تجربه می‌کنند.

شما در مورد آتشفشان‌های مریخی چه فکر می‌کنید؟