سال 2007 میلادی بود که خبر امضای یک قرارداد نظامی میان ایران و روسیه تبدیل به خبر اول بیشتر رسانه‌های جهان شد: "ایران از روسیه سامانه موشکی اس300 خرید".

جمهوری اسلامی ایران و شرکت "روس آبارون اکسپورت" شرکت دولتی صادرات و واردات تسلیحات و تجهیزات نظامی روسیه در سال 2007 قراردادی را امضا کردند که به‌ موجب آن، این شرکت موظف شد 5 آتشبار S300 را به‌ ارزش حدود 800 میلیون دلار به ایران تحویل دهد.

اما دیمیتری مدودف رئیس جمهور وقت روسیه سه سال بعد و در سال 2010 میلادی با صدور فرمانی، تحویل سامانه موشکی اس300 به ایران را ممنوع کرد.

"اس300" یک سامانه موشکی سطح‌ به‌ هوای دوربرد با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع‌ها است. از این سامانه به‌ عنوان نوع تکمیلی سامانه پدافندی اس200 یاد می‌شود که ایران با به‌کار گیری توان داخلی، موفق به بهینه‌سازی آن نیز شده و اخیر سامانه موشکی صیاد 3 نیز جایگزین موشک‌های اس 200 در سامانه موشکی تلاش شده است. (لینک)

اس300 در حال حاضر یک خانواده است و انواع مختلفی از این سامانه با کاربردهای متفاوت در وزارت دفاع روسیه تولید شده است. هم‌اکنون اس300 پی‌ام‌یو (S-300PMU) به‌عنوان یکی از مرگبارترین و پیشرفته‌ترین سامانه‌های موشکی خانواده اس300 است که قادر به کشف 300 هدف است. آن‌ طور که روس‌ها اعلام کرده‌اند، زمان آماده‌سازی این نوع از سامانه‌ها، حدود 5 دقیقه‌ است که این خود یکی از ویژگی‌های مهم سامانه موشکی اس300 پی‌ام‌یو به شمار می‌رود.

سامانه موشکی اس 300

آن زمان، همزمان با لغو این قرارداد از سوی دولت روسیه، جمهوری اسلامی ایران نیز به دادگاه بین‌المللی در این‌ باره شکایت کرد و نهایتا دادگاه، رای خود را صادر و روسیه را محکوم کرد و مقرر شد که مسکو طبق قرارداد، خسارت لغو این قرارداد که چیزی در حدود 4 میلیارد دلار اعلام شده بود را به تهران بپردازد.

اما چندی بعد و در سال 2013، روزنامه «کامرسانت» چاپ روسیه با انتشار خبری، اعلام کرد که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در تاریخ 12 آگوست به ایران سفر خواهد کرد تا با حسن روحانی رئیس جمهور جدید ایران مذاکره کند.

بنابر آنچه کامرسانت آن زمان منتشر کرده بود، "پوتین در مذاکرات خود در تهران قصد دارد دو مسئله مهم برای روسیه را مورد بررسی قرار دهد که یکی از آنها فروش سامانه‌های موشکی «آنتی-2500» به ایران در ازای سامانه موشکی «اس-300» است."

سامانه دفاع موشکی آنتی-2500 نیز همانند اس300، یک سامانه پدافندی قدرتمند است که می‌تواند به‌ طور همزمان 24 هواپیما را در فاصله 200 کیلومتری هدف قرار داده و یا با حمله 16 موشک بالستیک به‌صورت همزمان مقابله کند.

اما ایران بلافاصله با این پیشنهاد مخالفت کرد و خبرگزاری ریانووستی به نقل از سید محمودرضا سجادی سفیر وقت ایران در مسکو نوشت که وی ضمن ردّ پیشنهاد مسکو برای تحویل سیستم دفاع موشکی جایگزین برای  اس-300، تأکید کرده است: سیستم دفاع هوایی پیشنهادی از سوی روسیه قابلیت همگرایی با سیستم دفاعی ایران را ندارد.

سامانه موشکی آنتی 2500 (اس 300 وی)

اما ماجرا ادامه داشت تا اینکه 30 دی ماه سال 93، در جریان سفر ارتشبد سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه به تهران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح پس از دیدار وزرای دفاع دو کشور گزارش داد که "ایران و روسیه برای حل و فصل مشکل سامانه موشکی اس300 به توافق رسیده‌اند" و بلافاصله نیز، ولادمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نیز با صدور فرمانی، رسما ممنوعیت تحویل سامانه موشکی اس 300 به ایران را لغو کرد، تا توافق وزرای دفاع ایران و روسیه در تهران، یک قدم دیگر به اجرایی شدن نزدیک‌تر شود.

فرآیند خرید سامانه موشکی اس 300 از روسیه تا سال گذشته ادامه داشت تا اینکه ایران و روسیه یک قرارداد جدید برای خرید سامانه موشکی اس 300 توسط ایران امضا کردند، قراردادی که وزیر دفاع ایران درباره جزئیات آن گفته بود که طبق این قرارداد، ایران به 4 گردان از سامانه پدافندی اس 300 که به‌روزرسانی شده‌اند، دست پیدا خواهد کرد.

طبق استاندارد قراردادهای خرید اس 300 سری پی ام یو، هر گردان از این سامانه موشکی، از 4 آتشبار تشکیل می‌شود که هر آتشبار نیز از 4 پرتابگر موشک و رادارهای جانبی و خودروهای فرماندهی و پشتیبانی تشکیل می‌شود.

*** باور 373 ایران در یک قدمی رونمایی

جمهوری اسلامی ایران در کنار تمام ماجراهای دریافت سامانه پدافندی اس300، اما کار ساخت یک سامانه پدافندی به نام باور373 (اس300 ایرانی) را نیز همزمان با کارشکنی‌ها در تحویل نمونه روسی از مدت‌ها قبل آغاز کرده است.

امروز، چند سال از آغاز کار تولید سامانه مشابه اس300 گذشته است؛ امیر اسماعیلی، فرمانده قرارگاه پدافند هوایی ارتش (9 شهریور سال 92) درباره روند تولید سامانه موشکی باور، گفته بود: درباره باور 373 باید باور داشته باشیم که به نقاط خوبی رسیده‌ایم. مهمترین اصل این است که باور 373 به مرحله "باور" رسیده و مشکل فنی در این بخش نداریم. زیرسیستم‌های این سامانه نهایی شده و بخشی از تست‌های فنی و تست‌های عملیاتی هم صورت گرفته اما بخش درون سیستمی آن امسال(سال92) انجام خواهد شد.

لانچر 4 فروندی رونمایی شده از سامانه باور 373

اگر چه هنوز هیچ مسئولی درباره موشک‌ها، رادارها و دیگر سامانه‌های باور 373 سخنی نگفته است اما در جریان رژه روز ارتش در 29 فروردین ماه سال 89، لانچرهایی رونمایی شد که بسیار شبیه لانچرهای سامانه موشکی اس 300 بود و بسیاری از کارشناسان نظامی، آن لانچرها را همان لانچرهای سامانه باور 373 نامیدند.

بعدها هم در جریان بازدید، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی از نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع، شبکه خبر سیما فیلمی از بازدید پخش کرد که در آن موشک و رادار سامانه باور 373 به نمایش گذاشته شد.

اگر چه این شبکه اعتنایی به این رادار و موشک نکرده بود و تنها، تصاویر آن در حالی که رئیس مجلس در حال بازدید از نمایشگاه بود را پخش کرد اما این، اولین تصاویر از موشک و رادار سامانه باور 373 بود که به نمایش درآمد که البته شاید ناخواسته هم بود.

رادار ردگیر سامانه موشکی باور 373 (تصویر گرفته شده از فیلم پخش شده توسط شبکه خبر)

بررسی فیلم پخش شده، نشان می‌دهد که این موشک که باور 373 هم نام‌گذاری شده است، بسیار به موشک صیاد 3 یعنی همان موشکی که آن هم به طور شاید ناخواسته در همان نمایشگاه توسط شبکه خبر سیما به نمایش درآمد، شبیه بود ولی ضخامت بدنه و طول موشک باور، بیشتر از موشک صیاد 3 به نظر می‌رسد.

موشک باور373 (سفید) و موشک صیاد 3 (قرمز)؛ تصویر گرفته شده از فیلم شبکه خبر

ناگفته نماند که خودرو فوق سنگین ذوالجناح نیز اندکی بعد رونمایی شد و تصاویری از همان لانچرها (لانچرهای باور 373) پشت آن نصب شده بود و این یعنی، لانچرهای این سامانه قرار است که توسط این خودرو حمل شود.

ذوالجناح؛ خودروی حامل لانچرهای باور 373

حالا ایران، امروز اولین محموله از سامانه موشکی اس 300 دریافت شده را رونمایی کرده و این به معنای آن است که نه تنها پدافند هوایی ایران قدرت قابل توجه‌تری در مقایسه با قبل خواهد داشت، بلکه این سامانه می‌تواند در ادامه روند تولید سامانه موشکی باور 373 (اس 300 ایرانی) که این روزها مراحل پایانی کار خود را طی می‌کند، سرعت بیشتری بخشیده و این سامانه را نیز به استانداردهای نمونه اصلی (روس) نزدیک‌تر کند.

تصاویر بخش‌هایی از ادوات متعلق به سامانه موشکی اس 300 را که امروز در مراسم رژه روز ارتش رونمایی شد را در ذیل ببینید: