تاثير دريا و خشكي‌ بر تعادل دما

 اختلاف دما در مناطق مختلف تا حد زيادي به توزيع خشكي‌ و آب‌ در سطح زمين بستگي دارد. در حقيقت اختلاف گرماي ويژه آب و خشكي در مناطقي از سطح زمين كه نزديك درياها و اقيانوس‌ها واقع شده‌اند، موجب ايجاد تعادل دمايي در اين مناطق مي‌شود. آب گرما را به خود جذب مي‌كند و اين در حالي است كه آزاد شدن گرما از سطح آب‌ها در مقايسه با خشكي‌ها بمراتب كندتر است و به همين علت، آب‌ها مي‌توانند نقش بسيار مهمي در افزايش و كاهش دماي محيط داشته باشند. بنابراين ترديدي نيست كه درياها و اقيانوس‌ها مي‌توانند در تغيير دما در سطح خشكي‌ها نقش مهمي ايفا كنند. علاوه بر اين، يكي از ديگر دلايل اختلاف دما بين خشكي‌ها و درياها مي‌تواند وزش بادهاي اقيانوسي باشد. با آغاز يك روز صاف و آفتابي دماي هوا در سطح خشكي بتدريج افزايش مي‌يابد. افزايش دما موجب مي‌شود جريان هواي گرم بسرعت به ارتفاعات صعود و منطقه كم‌فشاري ايجاد كند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اين منطقه كم‌فشار مسير حركت نسيم دريا را به طرف خشكي تغيير مي‌دهد، اما در مناطق كوهستاني كه از آب‌ها فاصله دارند، بادهايي كه از طرف كوه‌ها به طرف خشكي‌ها مي‌وزند، بادهايي گرم و خشك هستند و برحسب منطقه ممكن است گاهي اين بادها گرم و سوزان باشد. در برخي مناطق دماي اين بادها به قدري بالاست كه مي‌تواند پس از گذشت يك دقيقه برف سفيدي را كه سطح كوه‌ها را پوشانده، ناپديد كند. در اين مناطق بر اثر تابش نور خورشيد دماي خاك در مناطق كم‌ارتفاع كوهپايه افزايش مي‌يابد و تحت تاثير پديده جابه‌جايي هواي گرم به ارتفاعات صعود مي‌كند. با صعود هوا دماي آن كاهش مي‌يابد و متراكم‌تر مي‌شود و در نتيجه به ارتفاعات پايين‌تر حركت مي‌كند. سپس بار ديگر دماي هوا افزايش مي‌يابد و اين چرخه تكرار مي‌شود، اما هنگام شب برعكس آنچه در روز اتفاق مي‌افتد، جريان هواي خنك از ارتفاعات به كوهپايه‌ها كه هنوز دماي بالايي دارند حركت مي‌كند. سپس دماي هوا افزايش مي‌يابد و جريان هوا به ارتفاعات صعود مي‌كند و اين چرخه تا آغاز صبحي ديگر ادامه خواهد داشت. در مناطق شهري سطح زمين تركيبي از مواد مختلف مانند آسفالت و سيمان است كه مقدار قابل توجهي از گرما را در طول روز به خود جذب مي‌كند و در شب نيز گرماي جذب شده را آزاد مي‌كند. به همين علت در شب با افزايش ارتفاع دما خنك‌تر مي‌شود. در مناطق وسيعي از زمين در طول يك شبانه روز، شاهد ناپايداري و تغييرات دمايي هستيم، اما در مجاورت اقيانوس‌ها اين تغييرات و ناپايداري‌ها بمراتب كمتر است. به همين علت در كشورهايي مانند روسيه، هندوستان، استراليا و ايالات متحده آمريكا تاثيرات اقليمي در تغييرات آب و هوايي محسوس‌تر است. در مجاورت آب‌ها اگرچه زمين در طول روز بر اثر تابش نور خورشيد گرماي قابل توجهي را به خود جذب مي‌كند، اما از آنجا كه انرژي زيادي صرف تبخير رطوبت موجود در هوا مي‌شود، دماي هوا افزايش چندان زيادي نخواهد داشت. بنابراين در مناطق ساحلي در طول روز دماي هوا در خشكي‌ها با سرعت بيشتري در مقايسه با آب‌ها افزايش پيدا مي‌كند. هواي گرم خشكي‌ها به ارتفاعات صعود مي‌كند و هواي خنكي كه از سمت دريا مي‌وزد، جايگزين آن مي‌شود. هواي گرم خشكي نيز به طرف دريا حركت مي‌كند و در نزديكي آب گرماي خود را از دست مي‌دهد و در سطح درياها فرود مي‌آيد، اما پس از پايان روز خشكي‌ها در رقابت با درياها گرما را با سرعت بيشتري آزاد مي‌كند و به دليل اختلاف فشار، جريان خنك اقيانوسي جايگزين جريان هواي گرم شده خشكي، بسرعت خنك مي‌شود.

 





تاريخ : چهار شنبه 1 شهريور 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |