مدل فضاپیمای جدید روسیه که قرار است جایگزین سفینه های کهنسال «سایوز» شود در نمایشگاه بین المللی «ماکس» به نمایش گذاشته شد که بر خلاف سایوز که تنها می تواند یک پرواز داشته باشد، توانایی پرواز مجدد دارد و می تواند چند بار به کار گرفته شود.

سیروس برزو، روزنامه نگار علمی مقیم روسیه و پیشگام ترویج دانش فضایی در کشور که در نمایشگاه بین المللی ماکس از داخل مدل سفینه هم دیدن داشته توضیحاتی در خصوص جزئیات فضاپیمای جدید روسیه ارائه داد:

با توجه به نمایش فضاپیمای جدید در نمایشگاه ماکس فکر می کنید بلاخره روس‌ها تصمیم خود را برای بازنشستگی ناوهای فضایی سایوز عملی می‌کنند یا این طرح هم مثل پروژه فضاپیمای کلیپر تنها نمایشی است؟

می دانید که سفینه سایوز نزدیک به نیم قرن است که دارد خدمت می کند و بیش از 120 پرواز سرنشین دار داشته و می شود گفت موفق ترین سفینه سرنشیندار تاریخ فضانوردی به شمار می‌رود. بلاخره سایوز هم با وجود طراحی هوشمندانه ای که طی سال های سال رقیبی پیدا نکرده باید جایش را به ناو جدیدی بدهد که بر اساس نیاز های فردا در تسخیر فضا طراحی شود.

مسوولان سازمان فضایی روسیه از چند سال پیش به طور جدی به فکر جایگزینی برای آن بودند. به همین دلیل به شرکت های سازنده ناو های کیهانی در روسیه پیشنهاد این کار را دادند. از بین طرح های ارائه شده، در سال 2009، سفینه پیشنهادی شرکت تولیدات فضایی انرگیا به عنوان بهترین نمونه پذیرفته شد. در ژوئن سال بعد طرح مقدماتی انرگیا به مقامات دولتی ارائه شد و به تصویب رسید.

سفینه جدید چه تفاوتی با سایوز دارد؟

این ناو از هر نظر با سایوز تفاوت دارد چه شکل ظاهری و چه ابعاد و توانایی ها. نوع ماموریت آن هم متفاوت است و می تواند در دو شکل، پرواز به مدار زمین و اتصال به ایستگاه فضایی بین المللی و برای سفر به ماه به کار گرفته شود. حتی برخی معتقدند سفینه جدید توانایی پرواز به سطح مریخ را هم دارد!

ظرفیت این ناو چهار نفر است و می تواند همزمان با حمل چهار فضانورد، نیم تن بار را هم به مدار ببرد. البته نمونه مداری آن در صورت بروز وضعیت اضطراری می تواند به قایق نجات شش نفره تبدیل شود.

ماکت فضاپیمای جدید روسیه

از جمله دیگر تفاوت های اساسی این ناو با سایوز، این است که بر خلاف سایوز که تنها می تواند یک پرواز داشته باشد، توانایی پرواز مجدد دارد و می تواند چند بار به کار گرفته شود.

ناو جدید در زمان بازگشت به زمین و فرود، به جای یک چتر نجات از سه چتر استفاده می کند و در مرحله نهایی نشستن بر روی زمین ضمن استفاده از موشک های جامدسوز برای فرود نرم، چهار پایه هیدرولیکی تلسکوپی دارد.

به گفته کارشناسان انرگیا، این ناو همچنین از ابزار های فرودی دقیقی برخوردار است که اجازه نمی دهد سفینه بیش از پنج کیلومتر خطا با منطقه محاسبه شده برای فرود داشته باشد.

ویژگی دیگر آن توانایی برگرداندن حدود 100 کیلوگرم بار به همراه سرنشینان است که مزیت فوق العاده ای به ویژه چه برای سفر به ماه و چه مدار زمین به شمار می رود.

ناو جدید همچنین توانایی آن را دارد که به طور کاملا خودکار عمل کند حتی در سفر به ماه و این نیز از مزایای مهم آن محسوب می‌شود.

یکی دیگر از مزایای این سفینه نسبت به ناو سایوز، صندلی های آن است. در ناو سایوز بخش پشتی و نشیمن صندلی بر اساس بدن هر فضانورد قالب گیری و ساخته می شود. به این ترتیب اگر به طور مثال فضانوردی با سفینه ای به فضا برود و قرار باشد با ناو دیگری به زمین برگردد باید صندلی اش را به ناو جدید منتقل کند اما در سفینه آینده روسیه، صندلی ها قابلیت تغییر دارند و می توان آن ها را به راحتی مطابق اندازه های فضانورد تغییر داد. ضمنا از ماده جدیدی با ترکیب آلومینیوم و کربن ساخته شده اند که تقریبا 60 کیلوگرم سبک ترند.

جالب است بدانید برای نخستین بار از یک طراح خودرو خواسته شد تا در مورد قسمت های داخلی سفینه نظر بدهد. ولادیمیر پیروژکوف، رئیس مرکز نوآوری و طراحی پژوهشگاه فولاد و آلیاژ که در طراحی برخی خودرو های معروف جهانی دست دارد توانست طرح جالبی ارائه دهد که بر اساس آن بسیاری از تجهیزات فضاپیمای جدید از جمله صفحه هدایت ناو قابلیت جابه جایی دارند و تاشو هستند. با توجه به این که ارتفاع ناو هم تقریبا دو برابر سایوز است و 17 متر مکعب فضای داخلی دارد، فضانوردان می توانند ضمن پرواز در مدار، کاملا بایستند و سیم و کابل های مزاحم هم جلوی حرکاتشان را نمی گیرد و به قول شریپف - فضانورد روس - (به شوخی می گفت) می توانند پینگ پنگ هم بازی کنند!

وجود انواع قفسه ها در بدنه ناو این امکان را می دهد که بسیاری از وسایل مورد نیاز را در آنها قرار داد تا دیگر دست و پاگیر نباشند. شکل ظاهر صندلی های فضانوردان نسبت به سایوز بسیار زیبا تر است و بنا به نظر فضانوردان به جای رنگ خاکستری سفینه های سایوز، کرم رنگ خواهد بود تا به فضانوردان آرامش را القا کند!

نمای داخلی فضاپیمای جدید روسیه

با این حساب ناو جدید به مراتب از سایوز بزرگتر و سنگین تر است. چنین سفینه ای با چه موشکی به فضا پرتاب خواهد شد؟

نمونه مه نورد این ناو این سفینه 20 تن وزن دارد یعنی حدود سه برابر سایوز است اما وزن نمونه ای که با آن به مدار سفر می کنند حدود 14 تن خواهد بود. طبیعی است که در هر دو صورت سفینه باید با موشکی قویتر به فضا پرتاب شود. بالابرنده آن هم قدیمی نیست. موشک پرتاب کننده این سفینه «آنگارا آ5» خواهد بود.

ناو جدید عملا از چه زمانی جایگزین سایوز خواهد شد؟

بر اساس پیش بینی ها قرار است تا پایان سال جاری مسیحی، تمام اسناد فنی مربوط به ساخت سفینه به تصویب نهایی برسد و دستور ساخت آن صادر شود

شرکت تولیدات فضایی« انرگیا» ملزم است تا 2017 میلادی آزمایش سامانه های آن را به پایان برساند. این سفینه باید تا سال 2021 آماده نخستین پرواز آزمایشی خود البته به صورت بدون سرنشین باشد. سال 2024 را به عنوان سال پرواز آزمایشی آن با سرنشین در نظر گرفته اند.

پس به این ترتیب تا حدود 10 سال دیگر فضانوردان همچنان باید با همین ناو کهنسال سایوز پرواز کنند؟

بله، البته از سال آینده میلادی نسل جدیدی از سایوز به نام "سایوز ام.اس" بکار گرفته خواهد شد که دارای توانمندی های جدیدی است و برخی سامانه های آن از جمله باتری های خورشیدی، دستگاه ردیابی و نزدیک شدن به ایستگاه فضایی، سامانه پهلوگیری و غیره عوض شده و به اصطلاح به روز شده که فضانوردان می توانند با فراغ بال بیشتری به ایستگاه فضایی سفر کنند و بعد از پایان ماموریت با آسودگی خیال بیشتری به زمین برگردند.

اشاره کردید که این سفینه توانایی سفر به ماه را هم دارد. اگر ممکن است در مورد آن بیشتر توضیح دهید. آیا روسیه برنامه ای برای سفر به ماه هم دارد؟

بله! روسیه در برنامه دراز مدت خود سفر به ماه و حتی ایجاد پایگاهی در ماه برای بهره برداری از منابع آن را دارد. برخی از کارشناسان معتقدند باید در کره ماه پایگاهی برای مونتاژ سفینه های دورپرواز و کاوشگر ها ساخته شود زیرا جاذبه کم و نبود جو این امکان را می دهد که قطعات ناوها به ماه فرستاده شود و در آنجا مونتاژ و سرهم بندی شوند. کمبود جاذبه باعث می شود بتوانند با نیروی موشکی بسیار کمتر از زمین سکوی پرتاب را به سوی مقصد ترک کنند از سوی دیگر نبود جو این امکان را می دهد که سفینه ها، حداقل در شکل مدارگرد آن نیازی به شکل آئرودینامیکی برای پرتاب نداشته باشند و این می تواند وزن سنگین خلاف سفینه ها را که در زمین به آن نیاز است از وزن محوله کم کند به این ترتیب پرتاب یک ناو و یا کاوشگر چندین برابر زمین راحت تر و ارزانتر تمام خواهد شد.

سیروس برزو

به هر حال نمونه مه‌نورد سفینه جدید بر اساس برنامه پیش بینی شده باید در سال 2030 عملیاتی باشد تا بتوانند چهار نفر را به ماه ببرد.

این سفینه قرار است از بایکونور پرتاب شود یا از پایگاه جدید پرتاب های فضایی روسیه؟

آنطور که در نمایشگاه هوافضایی مسکو شنیدم، این سفینه از پایگاه جدید «واستوچنی» راهی مدار زمین خواهد شد.